Cyflwyniad

Y cefndir

Daw’r wybodaeth am lawdriniaethau wedi’u canslo a ddyfynnwyd gan y deisebydd o erthygl newyddion a gyhoeddwyd ar WalesOnline ym mis Medi 2019. Mae’r erthygl honno yn ei thro wedi’i seilio ar ffigurau gan fyrddau iechyd lleol (BILl) yng Nghymru a ddaeth i law drwy gais Rhyddid Gwybodaeth gan y Blaid Geidwadol yng Nghymru.

Gwnaeth BMA Cymru ymateb i’r ffigurau ar y pryd, gan honni bod tanariannu, niferoedd annigonol o staff a gwelyau ysbyty, yn ogystal â bylchau mewn rotas staff wedi cyfrannu at nifer y llawdriniaethau a oedd wedi’u canslo, gan alw am y datrysiad a ganlyn (Saesneg yn unig): ‘a funding solution that provides appropriate numbers of beds, invests in more staff and takes into account the rising demands on the NHS in order to provide patients with the level of care they expect and deserve’.

Ni chaiff gwybodaeth am nifer y llawdriniaethau sydd wedi’u canslo (y cyfeirir atynt fel Triniaethau Derbyniedig wedi’u Gohirio) yng Nghymru ei hadrodd na’i chyhoeddi fel mater o drefn, naill ai ar lefel bwrdd iechyd lleol neu ar lefel Gymru gyfan. Fodd bynnag, caiff y ffigurau hyn eu casglu bob mis gan fyrddau iechyd lleol a’u cyflwyno i Wasanaeth Gwybodeg GIG Cymru. Mae’r ffigurau ar gyfer byrddau iechyd lleol unigol hefyd wedi’u cynnwys yn yr adroddiadau perfformiad sy’n cael eu trafod yng nghyfarfodydd bwrdd y byrddau iechyd lleol, er nad yw’r cyfarfodydd hyn o reidrwydd yn digwydd yn fisol.

Mae Tabl 1 isod yn dangos cyfanswm nifer y Triniaethau Derbyniedig wedi’u Gohirio a’r rhesymau dros ohirio:

Tabl 1: Cyfanswm y Triniaethau Derbyniedig wedi’u Gohirio, GIG Cymru

Cymru gyfan	Rheswm dros ohirio	2015/16	2017/18	2018/19	2019/20 (Gweler y nodyn)
	Clinigol	9,450	9,361	10,179	7,445
	Anghlinigol	33,982	38,278	37,120	31,295
	Claf	41,067	42,525	43,363	31,677
	Cyfanswm	84,499	90,164	90,662	70,417

Ffynhonnell: Data gan Wasanaeth Gwybodeg GIG Cymru

Nodyn: Mae’r data ar gyfer 2019/20 yn cynnwys y cyfnod rhwng mis Ebrill a mis Rhagfyr 2019

Nodir bod triniaeth wedi’i gohirio os na fydd yn digwydd ar y dyddiad a bennwyd.  Gellir gohirio triniaeth o’r dyddiad y cafodd y claf yr apwyntiad cychwynnol (a allai fod dair wythnos neu fwy cyn i’r driniaeth ddigwydd) hyd y diwrnod y disgwylir i’r driniaeth ddigwydd.

Mae categorïau’r rhesymau dros ohirio triniaethau fel a ganlyn:

·         Clinigol: mae’r rhain yn cwmpasu’r triniaethau hynny a ohiriwyd gan y bwrdd iechyd am resymau fel ysbyty sy’n nodi bod y claf yn sâl, claf sy’n anaddas ar gyfer llawdriniaeth ddydd, neu glaf nad yw’n dilyn y canllawiau cyn cael llawdriniaeth;

·         Anghlinigol: mae’r rhain yn cynnwys triniaethau a ohiriwyd gan y bwrdd iechyd am resymau fel diffyg gwely, offer neu staff, neu oherwydd bod triniaethau sy’n uwch ar y rhestr yn rhedeg yn hwyr;

·         Claf: mae’r rhain yn cynnwys sefyllfaoedd lle nad yw’r claf yn dod, lle nad yw’r claf ar gael neu’n sâl, neu glaf sy’n dweud nad yw’n dymuno cael triniaeth mwyach.

Nid yw pob triniaeth a ohiriwyd yn arwain at golli slot, gan fod cleifion ar restrau rhybudd byr fel arfer yn gallu dod i mewn i lenwi’r slot penodol hwnnw. Hefyd, pan fydd claf yn gohirio triniaeth oherwydd nid yw ar gael, gall hyn fod hyd at dair wythnos cyn i’r driniaeth ddigwydd. Bydd y slot hwnnw wedyn yn cael ei gynnig i’r claf nesaf ar y rhestr sydd ar gael ar y dyddiad penodol hwnnw.

Mae Tabl 2 yn dangos nifer y derbyniadau dewisol i’r ysbyty (nad ydynt yn achosion brys) ym mhob un o’r blynyddoedd a ganlyn:

Tabl 2: Cyfanswm y derbyniadau dewisol, GIG Cymru

	2015/16	2017/18	2018/19	2019/20 (Gweler y nodyn)
Cyfanswm	334,340	330,170	342,002	187,280

Ffynhonnell: Data gan Wasanaeth Gwybodeg GIG Cymru

Nodyn: Mae’r data ar gyfer 2019/20 yn cynnwys y cyfnod rhwng mis Ebrill a mis Rhagfyr 2019

Ymateb Llywodraeth Cymru i’r ddeiseb

Yn ymateb Llywodraeth Cymru i’r ddeiseb, mae’r Gweinidog yn cydymdeimlo â’r ffaith bod y deisebydd wedi colli ei mab ac yn cydnabod y cyfnod anodd y mae hi a’i theulu wedi’i wynebu.

Mae’r ymateb hefyd yn cydnabod y gofid y gall canslo triniaeth a drefnwyd ei achosi i glaf, gan wneud y pwyntiau a ganlyn:

·         Dylai unrhyw glaf y mae ei lawdriniaeth wedi’i gohirio gan yr ysbyty ar fwy nag un achlysur am resymau anghlinigol gyda llai nag wyth diwrnod o rybudd gael ei lawdriniaeth o fewn 14 diwrnod neu cyn gynted ag y bo modd;

·         Mae gan fyrddau iechyd lleol yng Nghymru darged i ostwng nifer y gohiriadau ar fyr rybudd 5 y cant o flwyddyn i flwyddyn;

·         Pan fydd ysbytai yn gohirio llawdriniaethau, dylai hyn bob amser fod yn ddewis olaf a dylai ysbytai flaenoriaethu diogelwch y claf;

·         Mae bron i hanner yr holl ohiriadau a gofnodwyd yng Nghymru yn digwydd am resymau sy’n gysylltiedig â’r cleifion, a ategir gan y ffigurau yn Nhabl 1.

Mae’r ymateb hefyd yn nodi y bydd angen i fyrddau iechyd lleol daro cydbwysedd rhwng anghenion brys yn ystod cyfnodau o bwysau ar wasanaethau iechyd tra’n cynnal ffocws ar ofal arferol nad yw’n cynnwys achosion brys. Felly, bydd staff clinigol yn cynnig triniaeth ar sail anghenion clinigol pob claf, gan asesu’r difrifoldeb a’r brys angenrheidiol.